Osyp pszczeli – zakopać czy się nim leczyć?

Wiosna tuż, tuż. A wraz z ciepłymi promieniami słońca pojawiał się uśmiech na twarzach pszczelarzy, że za chwilę pierwszy wiosenny oblot pszczół, już do wiosny jakby z górki. Trochę spokojniej, że rodzinom udało się z sukcesem przezimować. Przed oblotem jeszcze sprawdzenie wkładek dennicowych i usunięcie osypu zimowego, żeby nie spracować pszczół, tak by więcej energii mogły włożyć w wiosenny rozwój rodziny.

Osyp pszczeli – czym jest?

Wraz ze spadkiem temperatury i nastaniem zimowych chłodów pszczoły tworzą tzw. kłąb zimowy. Kłąb budują pszczoły, które są gęsto skupione zarówno w uliczkach między plastrami jak i w wolnych komórkach plastra, centralną część kłębu tworzą robotnice skupione wokół matki pszczelej, gdzie temperatura kłębu jest najwyższa. Dochodzi do spowolnienia procesów przemiany materii, co niesie ze sobą małe zużycie zapasów pokarmu, ponieważ pszczoły zapadają jakby w stan „hibernacji”. Dzięki temu naturalnemu mechanizmowi mogą one przetrwać długi okres zimy, w czasie którego temperatura spada poniżej zera.
Jesienne prace pszczelarza polegają na jak najlepszym przygotowaniu rodziny do zimowli. Jest to niezmiernie ważne, ponieważ może stanowić jedną z przyczyn opadania na dno ula martwych pszczół, które pszczelarze nazywają osypem pszczół lub inaczej osypem zimowym.

Osyp pszczeli – co zawiera?

Z punktu widzenia pszczelarza osyp pszczół jest zjawiskiem ekonomicznie niekorzystnym. Badania naukowe dowodzą, że można ten produkt wykorzystać do celów kosmetycznych i leczniczych. Jest to bardzo korzystna informacja. Sprawia, że choć w niewielkim stopniu, możliwa jest rekompensata strat, jakie ponosi pszczelarz z opadania martwych pszczół na dennice po okresie zimowli. Naukowcy poddali wnikliwej analizie suchy osyp pszczół i stwierdzili w nim zawartość: wody, białka, wosku i substancji pokrewnych, chityny, melaniny, biopierwiastków, m.in. żelaza, cynku, niklu, miedzi, kobaltu. Kolejnym krokiem były badania w kierunku spektrum wykorzystania osypu pszczelego.

Przygotowanie osypu

Ważnej jest, żeby osyp pszczeli, który będziemy wykorzystywać do sporządzania preparatów leczniczych czy kosmetycznych, nie nosił na sobie znamion choroby, objawów zakażenia bakteriami, roztoczami, grzybami. Nie może też podlegać procesowi pleśnienia. Zgromadzony osyp należy wysuszyć w temperaturze 36-40 st. C. Tak przygotowany suchy surowiec należy rozdrobnić i jeśli nie chcemy od razu go wykorzystać, można go przechowywać w szklanych, szczelnie zamkniętych naczyniach. Pomieszczenie przeznaczone do jego przechowywania powinno być suche i chłodne. Trwałość tak przygotowanego surowca, czyli czas, w przeciągu którego nie traci swoich biologicznych właściwości, to ok. 1 rok.

Przepisy na odwar

Istnieje wiele przepisów na to, jak sporządzić odwar z osypu pszczelego. Oto kilka przepisów:

• Należy przygotować 1 łyżkę stołową wysuszonego osypu, następnie zalewamy go 0,5 l wody i poddajemy gotowaniu przez 30-60 min. Następnie powstały odwar należy ostudzić i przecedzić, a na koniec dodać do niego łyżkę stołową miodu, który ma za zadanie zakonserwować otrzymany ekstrakt.
• W celu przygotowania odwaru, 3 łyżki stołowe suchego osypu, czyli ok. 10-15 g, zalewamy 0,5 l wody i gotujemy przez 60 min. Następnie ochładzamy i przecedzamy. W celu konserwacji przygotowanej esencji dodajemy 1 łyżeczkę stołową miodu i 50 ml 95% alkoholu etylowego. Tak przygotowany odwar należy przechowywać w ciemnym i chłodnym miejscu.

Ekstrakt z osypu pszczelego z alkoholem etylowym

• Alby sporządzić ekstrakt należy do naczynia wsypać 2 łyżki stołowe osypu pszczelego i zalać go 0,5 l 40% alkoholu etylowego. Całość szczelnie zamykamy w naczyniu, umieszczamy w łaźni wodnej i poddajemy działaniu temperatury 40-45 st. C, przez okres 30 min, co jakiś czas lekko wstrząsając. Naczynie z przygotowanym ekstraktem wyjmujemy z łaźni wodnej i odstawiamy na 2 tygodnie w chłodne i ciemne miejsce, codziennie wstrząsając nim 2-3 razy. Po upływie 2 tygodni, roztwór przesączamy przez 3 warstwy gazy. Do uzyskanej esencji- przesączu, dodajemy 10 ml 10% etanolowego ekstraktu z propolisu oraz 30 g miodu. Tak otrzymany ekstrakt, przechowujemy w lodówce.
• Zgodnie z inną recepturą przygotowujemy 200 ml 40% alkoholu etanolowego i dodajemy do niego łyżkę stołową rozdrobnionego osypu pszczelego. Całość pozostawiamy w temperaturze pokojowej przez 2 tygodnie w ciemnym miejscu, wstrząsając nim raz dziennie. Ostatnim krokiem jest przesączenie całości i ekstrakt jest gotowy do zastosowania.
• Kolejna opisana w literaturze receptura przedstawia się następująco: 10-20 g osypu zalewa się 100ml 70% alkoholu etylowego. Uzyskaną zawiesinę należy wstrząsać raz dziennie przez ok. 10 min przez 10-12 dni. Po upływie tego czasu przesączamy ją i przechowujemy w temperaturze pokojowej w szklanym, ciemny naczyniu.

Ekstrakty i odwary z osypu – co leczą?

Ekstrakty i odwary z osypu pszczelego, które opisaliśmy powyżej, znajdują szerokie zastosowanie przy leczeniu rozrostu gruczołu krokowego. I podobnie jak wiele istnieje receptur na wykorzystanie osypu pszczelego, tak samo sposób dawkowania tego „leku” posiada wiele odsłon.
Oto kilka z nich:

• 2 łyżki stołowe odwaru, należy pić 2-3 razy dziennie przez miesiąc. Następnie zalecana jest przerwa 1-2 miesiące i można ponownie powtórzyć miesięczną kurację.
• W innej publikacji czytamy, aby przyjmować 2 łyżki stołowe odwaru 3 razy dziennie przez 2 miesiące. Zaleca się miesięczną przerwę i kuracje powtarza się przez kolejne 2-3 miesiące.
• Ekstrakt z osypu podawano również w ilości 1 kropli na 1 kg masy ciała, raz dziennie. Badacze stosujący to dawkowanie, opisują, że pierwsze efekty leczenia były widoczne już po tygodniu stosowania preparatu.

Wielu autorów zaleca również wzbogacenie ekstraktów i odwarów z osypu o inne produkty pszczele czy też napary z ziół. Warto podkreślić, że autorzy, którzy prowadzili badania nad skutecznością stosowania opisanych powyżej preparatów, podkreślają jego efektywność, która przejawiała się m.in. w : zmniejszonej częstotliwości oddawania moczu szczególnie w nocy, a co najbardziej interesujące, nawet w obrazie USG u większości pacjentów cierpiących na dolegliwości ze strony gruczołu krokowego, stwierdzono zahamowanie dalszego jego rozrostu.
Literatura podaje również inne zastosowania tego „specyfiku”. Przyjmowanie 10-20% ekstraktu etanolowego z osypu w dawce 1 kropli na 1 kg masy ciała ma pomagać przy miażdżycy tętniczej, przy impotencji, oziębłości płciowej jak również zalecane jest dla rekonwalescentów po przebytych zakażeniach. Autor tego opracowania podaje, że można stosować ten preparat w opisanych dolegliwościach przez cały rok.
W innej publikacji możemy przeczytać, że 10% ekstrakt etanolowy z osypu znalazł zastosowanie przy leczeniu problemów żołądkowo-jelitowych, tj. niestrawności, w zaparciach oraz chorobach układu krwionośnego czy zagrożenia cukrzycą. Co do dawkowania, zalecenie dla dorosłych osób to 20 kropli ekstraktu rozpuszczonych w małej ilości wody, należy przyjmować na 15 minut przed posiłkiem. Czas trwania kuracji to miesiąc. Zalecana jest następnie miesięczna przerwa i kurację można powtórzyć.

A na koniec…

Opisane przez nas właściwości i zastosowanie osypu to jedynie namiastka tego, co opisane jest w literaturze naukowej. Zachęcamy do zgłębienia tematu, szczególnie teraz – na przedwiośniu, gdy za „chwilę” pszczelarze będą przeglądać rodziny. I oby się okazało, że osypanych rodzin jest jak najmniej. A nawet jeśli trochę osypu się znajdzie, warto go mądrze wykorzystać, zamiast zutylizować. Odwar, ekstrakt z etanolem, mazidło z osypu, zaparzony osyp czy upieczony, dla wielu brzmi to co najmniej egzotycznie, ale naukowo udowodniono ich działanie lecznicze, z czego warto czerpać.

Istnieje jeszcze wiele innych, mniej znanych produktów pszczelich o korzystnych właściwościach biologicznych i działaniu leczniczym jak: czerw trutowy, powietrze ulowe (uloterapia), barciak większy itp. o których napiszemy w kolejnych artykułach. Zachęcamy zainteresowanych do śledzenia naszego blogu.

Bibliografia:

• Kędzia B., Hołderna-Kędzia E.: Mniej znane produkty pszczele. Wydawnictwo Sądecki Bartnik, Stróże 2017.
• Trzebiński S.: Współczesna gospodarka pasieczna. Wydawnictwo Rzeczpospolita S.A., Warszawa 2008, 138-141.
• Sołodennko J.: Jak prawidłowo wykorzystywać miód i inne produkty pszczele. Apiterapia, Kijów 2015.
• Zdjęcie tytułowe: archiwum własne – Bernadetta Ebertowska